Goździkowiec korzenny Eugenia caryophyllata to źródło popularnej przyprawy zwanej goździkami. Sięgamy po nią częściej w okresie świąt Bożego Narodzenia, a mało kto wie, że to także nieoceniony antybiotyk. Prawdę tę powinno się przypominać szczególnie teraz, gdy medycyna ma ogromny problem ze zwalczaniem zmutowanych bakterii antybiotykami z apteki.

Drzewo goździkowca

Goździkowiec korzenny to wysokie do 12 i więcej metrów drzewo, rosnące m.in. na Dalekim Wschodzie, w Indiach, wyspach Mauritius i Reunion. Uprawia się je także na Sri Lance, Molukach (Wyspy Korzenne - Indonezja), Tanzanii, Madagaskarze. Ma stożkowaty kształt i kwitnie dwa razy w roku. Kwiaty wydaje białe z czerwonym kielichem. Potem tworzy się z nich owoc w kształcie jagody z jednym lub dwoma nasionami. Liście tego drzewa są eliptyczne, błyszczące i skórzaste. Po roztarciu pączków kwiatowych i kwiatów wydzielają miłą, silną, korzenno-gorzką woń.
Goździki jako przyprawę i lek znano już w Chinach na 400 lat przed narodzeniem Chrystusa. Tamtejsi medycy zalecali je jako środek rozgrzewający.

Cenili ją także starożytni Grecy i Rzymianie. To właśnie za panowania cezarów rzymskich zwyczaj stosowania goździków rozpowszechnił się w rejonie Morza Śródziemnego. Podobno był taki czas, kiedy kosztowały więcej niż złoto. W okresie średniowiecza monopol na sprzedaż goździków mieli Arabowie, przewozili je karawanami do Aleksandrii i Istanbulu. Stamtąd już różnymi drogami trafiały do europejskich miast. Podobno pierwszym Europejczykiem, który ujrzał drzewo goździkowca rosnące w naturze był Marco Polo, słynny wenecki żeglarz żyjący w XIII wieku.

Zbiera się pączki kwiatowe

W medycynie i kuchni używa się pączków kwiatowych goździkowca. Zrywa się je dwa razy w roku, gdy drzewo ma 6-12 lat. Następnie suszy się je na słońcu i wtedy nabierają ciemnobrązowej barwy. Zaraz po wysuszeniu zaleca się umieszczać goździki w suchych, szczelnym pojemnikach dla utrwalenia aromatu. W takich warunkach mogą służyć jako przyprawa i lek nawet kilka lat.

Z pączków kwiatowych, poprzez destylację parą wodną otrzymuje się także rozpowszechniony na całym świecie olejek goździkowy Oleum Caryophylli. Ma piekący smak i wyraźnie korzenny aromat.

Wysuszone pączki kwiatowe goździkowca - popularne goździki obfitują w wyjątkowo ceniony w medycynie olejek lotny. Głównym jego składnikiem jest eugenol, który uchodzi dziś za jeden z najskuteczniejszych antybiotyków znanych w przyrodzie. Wyodrębniono w nim ponadto inne składniki, np. α- i β- kariofilen, α- i β- pinen, limonen i salicylan metylu. Goździki zawierają także garbniki, żywice, śluzy, woski i trójterpeny (m. in. wartościowy kwas oleanolowy – do 2 proc.).

Właściwości antyseptyczne

Goździki, jako sprawdzony środek dezynfekujący, znano na świecie od wieków. Współczesne badania naukowe nie pozostawiają żadnej wątpliwości – goździki, a w szczególności olejek stanowi jeden najsilniejszych antybiotyków, jakie udało się do tej pory odkryć w przyrodzie. Z tego powodu używano go często w stomatologii do dezynfekcji kanału zębowego. Olejek ten błyskawicznie niszczy bakterie i wirusy chorobotwórcze, nawet te oporne na antybiotyki z apteki. Radzi sobie bardzo szybko z grzybami drożdżoidalnymi Candida albicans, które są sprawcami drożdżycy jamy ustnej, gardła i przewodu pokarmowego.

Goździki i olejek z nich stanowią dobroczynny lek w zapaleniu gardła, migdałków podniebiennych, zatok, oskrzeli, płuc (olejek posiada zdolność niszczenia nawet prątków wywołujących gruźlicę, co udowodniono naukowo). Zapobiegają i leczą grypę, wszelkie infekcje z przeziębienia. Skracają czas trwania kataru. Ułatwiają oddychanie w infekcjach dróg oddechowych. Niosą ulgę w uporczywym, suchym kaszlu i zaleganiu gęstej wydzieliny w oskrzelach i gardle. Usuwają przykry zapach z ust, który może się nasilać podczas zakażeń ropnych gardła. Olejek goździkowy wykazuje dużą przydatność w leczeniu grzybic skóry (eksperymenty medyczne potwierdzają niszczenie grzybów z grupy dermatofitów). W dawnych czasach powszechnie zalecano go ludziom chorym na cholerę.

Kiedy olejek goździkowy zakazany?

Pomimo dużego uznania w medycynie, bywają takie przypadki, w których trzeba zrezygnować z kuracji olejkiem lub zachować podczas niej ostrożność. Na pewno nie powinny pod żadną postacią zażywać tego olejku kobiety ciężarne i małe dzieci. Nie powinno się go spożywać w zbyt dużej ilości i bez rozcieńczenia (jego stężenie nie może być większe niż 3 proc.). Niewskazane jest nanoszenie go na skórę bez rozcieńczenia, bo może być przyczyną podrażnień i wysypek. Dużą ostrożność w jego przyjmowaniu muszą też zachować osoby z nadciśnieniem tętniczym krwi i ze skłonnościami do zakrzepów. Nigdy nie należy stosować leczenia olejkiem goździkowym w przypadku uczulenia na niego.