Zwykle stokrotka pospolita kojarzy się z wiosenną ozdobą ogrodów albo jedną pierwszych roślin, które rozkwitają tuż po zimie. Nie wszyscy chyba wiedzą, że to także cenna roślina lecznicza. Jako symbol niewinności była od wieków poświęcona Matce Bożej.
Stokrotka pospolita Bellis perennis, to roślina wieloletnia, ale czasem jednoroczna. Tworzy dość silną rozetę łopatkowych lub jajowatych liści. Pozostają zielone nawet pod śniegiem. Osiąga wysokość od 5 do 15 cm. Kwiatostanem stokrotki jest koszyczek umieszczony na szczycie łodygi. Znajdują się w nim brzeżne kwiaty nibyjęzyczkowate barwy jasno -, ciemnoróżowej, białej lub białoróżowawej i środkowe – złocistożółte. Istnieje bardzo dużo odmian hodowlanych, o pełnych bądź półpełnych koszyczkach kwiatowych, tak że w kolorze karminowym oraz o ciekawym (np. jeżykowatym) kształcie kwiatów brzeżnych. Najobficiej kwitnie wiosną, od marca do końca maja.
Gdzie najczęściej szukać stokrotki rosnącej dziko? Przede wszystkim na dostatecznie wilgotnych łąkach, pastwiskach, niewielkich wzgórzach, przydrożach, trawnikach. Roślinę tę można też spotkać w pobliżu leśnych strumieni i przy rowach. Jej odmiany hodowlane, o dużych, dekoracyjnych kwiatach chętnie uprawia się w ogródkach, na działkach, balkonach, tarasach zwykle wraz z bratkami.
W medycynie i kosmetyce stosuje się zarówno rosnące dziko, jak i ogrodowe stokrotki. Pozyskujemy z nich koszyczki kwiatowe (kwiaty), pączki i liście. Koszyczki kwiatowe (kwiaty) tej rośliny należy zrywać w miarę rozkwitu od bardzo wczesnej wiosny, aż do zimy. Najlepiej jednak zająć się tym w kwietniu i maju, bo wtedy są najdorodniejsze.
Zrywamy je w słoneczny dzień, niedługo po rozkwitnięciu. Liście i pączki kwiatowe dobrze jest zbierać wiosną lub w ostateczności jesienią. Zebranych surowców leczniczych można używać w stanie świeżym (np. do wyciskania z nich zdrowego soku albo na wiosenne surówki) lub suszyć w miejscach przewiewnych i zadaszonych – rozłożone cienką warstwą. Wystarczająco wysuszony surowiec leczniczy przechowujemy raczej w szczelnych pojemnikach w suchych miejscach.
Koszyczki, pączki kwiatowe i liście stokrotki kryją w swym składzie całą listę wartościowych substancji leczniczych. Badania przeprowadzone w Niemczech wykazały, że część nadziemna tej rośliny zawiera całą grupę saponin trójterpenowych, które dla potrzeb nauki nazwano bellissaponinami. Wśród nich warto wymienić kwas poligalowy, asterogenowy, bajobeninę, pochodne hederageniny i kwasu oleanolowego (szczególnie wartościowy w medycynie). W surowcach pozyskiwanych ze stokrotki wyodrębniono poza tym olejek lotny, w skład którego wchodzą β-mircen i octan geranylu. Zawierają one jeszcze szereg flawonoidów (około 1,3 proc.), np. apigeninę, kemferol, kwercetynę. I co ciekawe, po zbadaniu kwiatostanów stokrotki rosnącej dziko i odmian szlachetnych o pełnych koszyczkach kwiatowych barwy różowej i czerwonawej, zawartość flawonoidów była podobna. Trochę mniej tych związków stwierdzono w liściach odmian uprawnych stokrotki. Innymi związkami czynnymi tej rośliny są śluzy, kwasy fenolowe (np. kawowy, ferulowy, syryngowy, waniliowy i inne), garbni ki, związki żywicowe oraz sole mineralne.
Oprócz stokrotki – na naszych łąkach i pastwiskach możemy odkryć wielką obfitość przeróżnych roślin leczniczych, które niosą ulgę w wielu dolegliwościach. Trzeba je tylko umieć rozpoznać i zastosować.
Stokrotka dzięki bogactwu saponin okazuje się bardzo przydatna w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych, np. ich stanów nieżytowych. Pomaga sprawnie usunąć z oskrzeli zalegającą tam wydzielinę utrudniającą swobodne oddychanie (wpływa wykrztuśnie). Badania kliniczne potwierdziły też, że wyciągi alkoholowe oraz wodne (napar) zdecydowanie hamują namnażanie się w gardle grzybów chorobotwórczych, m.in. z rodzaju Candida, które zwykle atakują, np. po długotrwałej i niewłaściwie przeprowadzonej kuracji antybiotykowej. Napar z koszyczków kwiatowych stokrotki działa poza tym bakteriobójczo. Można go podawać dla złagodzenia zapalenia oskrzeli lub płukać nim jamę ustną i gardło w stanach zapalnych.
Stokrotka usprawnia usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii – m.in. zdradliwego dla stawów kwasu moczowego. Ma korzystny wpływ na pracę wątroby i leczy stan zapalny dróg żółciowych oraz woreczka żółciowego. Działa moczopędnie i pomaga w przypadku stanów zapalnych nerek i moczowodów. Ostatnie badania naukowe donoszą, że zawartość kwasu oleanolowego i innych trójterpenów czynią stokrotkę środkiem, który chroni przed nowotworami (głównie przed białaczką).
Napar i wyciąg alkoholowy z tej rośliny często stosowane są ponadto w postaci okładów leczniczych na trudno gojące się rany, a także stłuczenia siniaki i inne kontuzje (ułatwiają gojenie się ran i przeciwdziałają obrzękom). Stokrotka leczy nieżyty żołądka i jelit. Wiosenne kuracje stokrotką poprawiają wygląd cery, odtruwają organizm i oddalają zmęczenie. Są osoby, które lubią wykorzystywać liście, koszyczki kwiatowe czy pączki stokrotki dla celów kulinarnych. Najczęściej sięga się po nie w kuchni wiosną, aby urozmaicić witaminowe surówki i sałatki. Niekiedy pączki kwiatowe stokrotki marynuje się w zalewie octowo- -ziołowej i podaje potem jako namiastkę słynnych i drogich kaparów. Świeżo zerwane listki, pączki kwiatowe bądź koszyczki tej rośliny zwykle łączy się z sałatą, rzodkiewką, szczypiorkiem, pomidorami i sosem winegret.
Składniki: Świeże liście i kwiaty stokrotki pospolitej.
Przygotowanie: Nazbierać sporo liści i kwiatów stokrotki polnej (oczywiście w miejscach nieskażonych), przepuścić przez maszynkę do mięsa albo sokowirówkę, aby uzyskać z nich sok. Nie warto go robić na zapas. W lodówce w szczelnym naczyniu sok ten można przechowywać kilka dni.
Stosowanie: Kurację rozpoczyna się od zastosowania 1 łyżeczki soku 3 razy w ciągu dnia między posiłkami po rozcieńczeniu niewielką ilością wody, np. z dodatkiem soku cytrynowego. Po tygodniu dawkę zwiększamy do 2 łyżeczek (też 3 razy dziennie między posiłkami). Czas leczenia około 4-5 tygodni, potem robimy 2 tygodnie przerwy.
Pożytek dla zdrowia: Sok zawiera mnóstwo witamin, soli mineralnych i aktywnych roślinnych enzymów. Oczyszcza organizm ze szkodliwych metabolitów i toksyn. Sprzyja ładnej cerze i leczy trądzik. Twarz przemywana nieco rozcieńczonym sokiem rozjaśnia piegi i usuwa stan zapalny skóry. Przyspiesza gojenie się ran i czyraków. Usuwa stan zapalny w organizmie i pobudza jego siły odpornościowe. Aktywizuje metabolizm i działa ochronnie na błony śluzowe dróg oddechowych. Skraca czas wiosennego zmęczenia.
Składniki: Świeżo zerwane koszyczki kwiatowe stokrotki pospolitej (dziko rosnącej lub odmian uprawnych), młody ogórek.
Przygotowanie: Koszyczki kwiatowe stokrotki polnej dokładnie zmiażdżyć – najlepiej w moździerzu i dodać tyle utartego na nierdzewnej tarce ogórka, aby po wymieszaniu powstała papka.
Stosowanie: Uzyskaną w ten sposób papkę, nanosi się na świeżo umytą twarz lub te miejsca skóry, gdzie chcemy rozjaśnić przebarwienia. Kompres trzymać do 30 minut, następnie zdjąć go, a skórę przemyć ciepłym naparem z koszyczków nagietka lekarskiego, samą ciepłą wodą lub delikatnym tonikiem. Kompres dobrze jest stosować co drugi dzień, aż do wyraźnego rozjaśnienia przebarwień na skórze. Wraz z korzystaniem z tego kompresu zalecam picie naparu z koszyczków kwiatowych bądź soku z liści i koszyczków stokrotki polnej, co ma też wiodące działanie lecznicze.
Pożytek dla zdrowia i urody: Kompres z koszyczków kwiatowych stokrotki i ogórka posiada rzadką zdolność rozjaśniania piegów i plam wątrobowych na skórze. Działa także gojąco i przeciwzapalnie na skórę. Pomaga poza tym w leczeniu trądziku i ropnych wyprysków na skórze. Łagodzi poparzenia słoneczne. Wykazuje dobroczynny wpływ na zdrowie i wygląd cery.
